نزار قبانی یک
شاعر نیست، یک پدیده شعری است.
چهار حرف نام کوتاه او، دنیای بزرگ شعر عربی معاصر
را در خود گرد آورده است و اکنون که حدود یک دهه از مرگ او
می گذرد، ابیات و واژگان پرطنین سروده هایش، هنوز چون رودی خروشان
در فرهنگ و زبان کشورهای عربی جاری است.
او در 21 مارس 1923 م (اول فروردین 1302 ش)
در دمشق به دنیا آمد. شهری که به تعبیر خود او «جشنواره آب و یاس»
و «… نه تصویری از بهشت، که خود بهشت» است، اما شهر محبوب او،
زمانی که در 1954 م (1333 ش) نخستین شعر سیاسی و
کوبنده اش با عنوان «نان و افیون مهتاب» را
منتشر کرد، وی
را «با سنگ و گوجه فرنگی و تخم مرغ گندیده»
مورد هجوم قرار داد و چندی بعد او را از خود راند، تا زندگی
در تبعید را نیز تجربه کند. نزار خیلی زود به این حقیقت ایمان آورد
که «شعر» و «خیزش» دو روی یک سکه اند و شعری که فریاد برنیاورد و
پایه های تخت ستم پیشگان را به لرزه نیفکند، شعر
نیست. او واژگان خود را به گلوله بدل کرد تا با آن، از
کرامت و عزت ملت دفاع کند و شکوه از دست رفته را به آنان بازگرداند.
نزار برای مردم زیست و در شعر و نثر خود، با دغدغه و اندوه آنان
گریست و سروده هایش که از دل برآمده بود، با استقبالی
کم نظیر مواجه شد. کمتر شاعری را می توان یافت
که مانند او، بر فرهنگ
و زبان عربی معاصر تاثیر گذاشته و در میان مردم
چنین محبوبیتی کسب کرده باشد، خود او در این باره می گوید:
«من در همه جا ممنوعم؛ پس … مرا در همه جا می خوانند»!..
قانون اساسی دنیا
به زبان عبری نوشته شده
چهره قانا، رنگ پریده است، همچو رخسار مسیح
و در ماه فروردین، هوای دریا
خون و اشک باران است…
بر پیکر ما .. وارد «قانا» شدند
در سرزمین جنوب، پرچم «نازی» ها را برافراشتند
تا مکرر سازند … فصل های آتش افروزی را
هیتلر، آنان را از شرق اروپا راند
و آنان، ما را از سرزمین خویش کوچاندند…
هیتلر فرصت نیافت تا یکسره نابودشان کند
و زمین را از شر آنان رها سازد
ولی آن ها پس از آن آمدند … که ما را محو و نابود کنند!
همچون مگس های گرسنه، وارد قانا شدند
سرای مسیح را به آتش کشیدند
و زیر پا نهادند جامه حسین را
و سرزمین گرانقدر جنوب را …
بمباران کردند، گندم و زیتون و تنباکو
و نوای بلبلان را …
بمباران کردند دریا را … و دسته های مرغان دریایی را
حتی بیمارستان ها و زنان شیرده
و دانش آموزان مدارس را …
دیدیم که اشک موج می زند، در دیدگان علی
و آوایش را شنیدیم، وقتی به نماز ایستاده بود
زیر خون باران آسمان
هرکه تاریخ قانا را بنگارد
روی آن خواهد نوشت:
«کربلای دوم!»
«قانا» پرده ها را کنار زد،
و آمریکا را دیدیم
که دلق کهنه خاخام یهودی را بر تن کرده
و فرماندهی قتلگاه را بر عهده دارد…
بی سبب، آتش می گشاید بر کودکانمان
و همسرانمان
و درختانمان
و اندیشه هامان…
نکند قانون اساسی ینگه دنیا
به زبان عبری نوشته شده
تا عرب ها خوار و زبون شوند؟!
آیا در آمریکا، همه کاندیداها
برای رسیدن به رویای ریاست جمهوری
باید ما عرب ها را قتل عام کنند؟!
منتظر ماندیم تا یک عرب پیدا شود
و دشنه را از گردنمان بیرون کشد
منتظر ماندیم تا یک «هاشمی»
یک «قریشی»
یک «دون کیشوت»
یک خالد، یاطارق، یا عنتره پیدا شود…
«پرگویی» را سق زدیم و نوشیدیم،
و نمابری دریافت کردیم
که متن آن از تسلیت آکنده بود،
اما پس از پایان کشتار!
اسرائیل را از فریادهای ما، چه باک؟!
از چه چیز این «نمابر» های ما باید بترسد؟!
جنگ نمابرها، ساده‌ترین نوع نبرد است:
مک متن ثابت می نویسیم
برای همه شهدای درگذشته
و همه شهدای آینده!!
چرا باید اسرائیل، از ابن مقفع،
از جریر و از فرزدق بهراسد؟
و یا از «خنساء»؟
هم او که شعرهایش را بر در گورستان قرائت می کند!…
اسرائیل را چه باک از آتش زدن لاستیک ها
و امضای بیانیه ها… و تخریب فروشگاه ها؟
او خوب می داند که ما هیچ‌گاه
سپهدار جنگ نبوده ایم
بلکه سردمدار یاوه گویی بوده ایم!
اسرائیل را چه باک از کوفتن بر طبل ها؟
و گریبان دریدن ها… و رخساره خونین کردن ها؟
اسرائیل را چه باک از شرح حال قوم عاد و ثمود؟!
ما در «بی هویتی ملی» به سر می بریم
از زمان کشورگشایی ها تاکنون
نامه ای نداشته ایم…
ما ملتی «خمیری» هستیم
هرچه اسرائیل بر قتل و ترورهایش بیفزاید
ما سست تر و سردتر می شویم:
گستره وطنمان تنگ تر می شود
و زبان ملی مان، ناخوشایندتر…
و اتحاد سبزمان، گسسته تر
و مرزهامان، هر زمان که عشقشان بکشد،
ناپدید می شوند!
چرا اسرائیل سر از تن ما جدا نکند؟!
چرا در نابود کردن هشام و زیاد و رشید
درنگ کند؟!
حال آن که «بنی‌تغلب»، به زن هاشان
و «بنی مازن» به غلمانشان سرگرم هستند
اسرائیل را چه باک از برخی عرب ها
وقتی که آن ها، خود
«یهودی» شده اند؟! (1)
نزار قبانی
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1. این اشعار سعی در بیان عمق جنایات و وحشی گری های اسرائیل و نیز سرسپردگی آمریکا، اروپا و برخی حاکمان کشورهای اروپایی در برابر صهیونیسم و قوم یهود دارد. فقدان اتحاد و انسجام در میان مسلمانان و اعراب در دوران کنونی برای ایستادگی و مقاومت یکپارچه در برابر اشغالگران، موضوع دیگری است که شاعر را به شکایت و اعتراض واداشته است. آن چه امروز به عنوان یک واقعیت خودنمایی می کند حماسۀ سنگ، تفنگ و به علاوه شجاعت و شهادت طلبی نسل جوان امروز فلسطینی است که زمین را در سراسر اراضی اشغالی زیرپای اشغالگران یهود به لرزه درآورده است. این مهم متأسفانه در شعر حاضر جایگاهی ندارد.
ثبت دیدگاه