یهود در جزیرۀ‌العرب (قسمت دوم)

روشن است که منطقۀ جزیرۀ‌العرب از حیث منابع اقتصادی، مناسب نبود و زندگی در آن آسان نمی‌نمود، از این رو باید گفت علت دیگری سبب شد تا یهود چنین منطقه‌ای را برای هجرت برگزیدند. روایت دیگری حاکی است که سیف بن ذی یزن به عبدالمطلب گوشزد کرد که به زودی پیامبری ظهور خواهد کرد و استحکام امر او در یثرب خواهد بود،16 او گفت که این مطلب را در کتاب ناطق و علم سابق یافته است.17 قرآن نیز در آیات زیادی اشاره بدان دارد که اهل کتاب نسبت به پیامبر (ص) شناخت دارند همان‌گونه که به فرزندان خود شناخت دارند و اصولاً روی این نکته در قرآن بسیار تکیه شده است.18 این آیات که تعدادی از آن ‌ها نیز در مدینه و رو در روی یهودیان و منافقان نازل شده، می ‌تواند نشان دهد که قرآن بر این مطلب از باب احتجاج و اتمام حجت اصرار داشته است، اضافه بر این سکوت اهل کتاب و نیز قبول کردن مسلمین چنین مطلبی، خود شاهد آن است که آن‌ ها نیز نسبت به این مسأله مطمئن بوده ‌اند. در میان بزرگان یهود نیز افرادی چون عبدالله بن سلام با اقرار به این مطلب ایمان آوردند. از طرف دیگر شواهدی در عهد قدیم یعنی تورات موجود است که اشاره به ظهور پیامبر اسلام دارد: این کلمات که امروزه در تورات موجود است بعد از تحریفات فراوانی است که از عصر موسی‌(ع) تاکنون واقع شده است، یکی از عبارات این است: «و این برکتی است که موسی مرد خدا قبل از وفاتش به بنی‌اسرائیل داده گفت: یهوه از سینا درآمد و از سعیر بر ایشان طلوع کرده و از جبل فاران درخشان گردید». درسه مورد، مورد اول اشاره به ظهور موسی از کوه سینا، مورد دوم ظهور عیسی از کوه سعیر و مورد سوم ظهور پیامبر از کوه فاران است.19 از نظر جغرافی‌ دانانی چون یاقوت حموی در معجم ‌البلدان مسلم است که جبل فاران همان کوه ‌های اطراف مکه است.

شیخ محمد جواد بلاغی در کتاب «الهدی الی دین المصطفی» در این باره به تفصیل سخن گفته است.20 تورات خود محفل فاران را مشخص می‌کند، آنجا که به ابراهیم می‌ گوید: «برخیز پسر را برداشته او را به دست خود بگیر زیرا که از او امتی عظیم پدید خواهد آمد، و خدا چشمان او را باز کرد، چاه آبی دید، پس رفته مشک آب را پر کرده و پسر را نوشانید و خدا با آن پسر می ‌بود و او نموّ کرده، ساکن صحرا شد و در تیراندازی بزرگ گردید و در صحرای فاران ساکن شد.»21 این نکته که ابراهیم اسماعیل را به مکه آورد و اسماعیل در مکه ساکن شد و زندگی کرد از نظر تاریخی قطعی می ‌باشد؛ بر این اساس روشن می‌ شود که محل فاران جز وادی مکه جای دیگری نیست. یهود با این که خود به علت این آگاهی به این سرزمین هجرت نموده بود لیکن به علت این‌که پیامبر جدید از بنی ‌اسرائیل نبود، بدو ایمان نیاوردند، گرچه برخی از آنان ایمان آوردند.22

عدم گسترش مذهب یهود در میان مردم عرب، علل متفاوتی داشت؛ اولاً آنان به علت نژادپرستی حاضر نبودند تا دیگران در مذهب آنان داخل شوند و جز در موارد بسیار اندک، پیوستن عرب به یهودیان ناممکن بود. ثانیاً آن ‌ها از لحاظ فکری و عملی، آن اندازه قوی نبودند تا جاذبه ‌ای در مردم برای پیوستن به خود ایجاد کنند.

قرآن نزدیک‌ترین مدرک معتبری است که وضع دینی و فکری آن‌ها را بیان کرده است: یهودیان کسانی هستند که به خاطر منافع شخصی، شرایع خود را کنار گذاشته، به بعضی عمل می ‌نمایند و به بعض دیگر توجه نمی ‌کنند.23 با این که آن‌ها به سوی گناه و تجاوزِ از حدود خدا و خوردنِ حرام می‌ شتابند، چرا علمای ربانی و احبار، آن ‌ها را از گفتار گناه و خوردن حرام (سحت) باز نمی ‌دارند.24 یهود با احبارشان رشوه می‌گیرند و حرام‌خوری می‌کنند.25 بسیاری از احبار و رهبان اموال مردم را به باطل می‌خورند و مردم را از راه خدا بازمی ‌دارند،26 مَثَل یهود با بسیاری از عالمان آن ‌ها که مکلّف شدند که به توارت عمل کنند و عمل نکردند همچون درازگوشانی است که بار کتاب دارند.27 آن ‌ها در اعتقادات خود به سوی شرک گراییده 28 و عزیر را فرزند خدا می ‌دانند.29 اعتقاد آن ‌ها نسبت به احبار و رهبان نیز به حدّ شرک می ‌رسد.30 یهود در برخورد با کلمات حقّ، آن ‌ها را از مجرای اصلی خود خارج می ‌کنند31 و به خدا دروغ می ‌بندند.32 کتمان و پوشاندن حق از جمله کارهای آن ها بوده،33 و به مریم تهمت می‌ زنند.34 رباخواری با آن که برای آنان تحریم شده در میانشان رواج دارد.35 پیمان ‌شکنی مهم ‌ترین خصیصۀ یهود است.36 وقتی مروان را نزد علی علیه السّلام آوردند تا با امام بیعت کند آن حضرت او را در پیمان‌ شکنی همانند یهودیان معرفی کردند.37 این تشبیه از آن جهت بود که مهم‌ترین خصلت یهود پیمان‌ شکنی بوده و هست. بعدها یهودیان بارها با پیامبر (ص) معاهده بسته و آن را زیر پا گذاشتند. امروزه نیز پیمان ‌شکنی صهیونیست ‌های یهودی اسرائیل زبانزد مردم جهان است.38

رسول جعفریان

پاورقی

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

16. المنمق، صص 545 و 546.

17. الاغانی، ج 17، صص 316-314

18. انعام، 20، 114؛ قصص، 52؛ بقره، 89، 101، 146؛ آل عمران، 82، 178، 188؛ اعراف، 157؛ ص ف، 6، 7.

19. سفر تثنیه، باب 33، فقرات 1 و 2.

20. الهدی الی دین المصطفی، ج 2، ص 105-103.

21. سفر پیدایش، باب 21، فقره 18.

22. مجمع‌البیان، ج 1، ص 158؛ بحارالانوار، ج 15، ص 176.

23. بقره، 85.

24. مائده، 62، 63.

25. مائده، 42.

26. توبه، 34.

27. جمعه، 5.

28. آل عمران، 64،67.

29. توبه، 30.

30. توبه، 31.

31. مائده، 41.

32. بقره، 79؛ آل عمران، 78.

33. بقره، 146.

34. نساء، 156.

35. نساء، 161.

36. بقره، 83؛ انفال، 55، 58.

37. نهج‌البلاغه خطبۀ 73.

38. منبع: رسول جعفریان، تاریخ سیاسی اسلام، سیرة رسول خدا صلی الله علیه وآله و سلم، ج 1، انتشارات دلیل ما، چاپ سوم، زمستان 1383.