نام‌های گوناگون یک شهر
بيت المقدس در طول تاريخ، نام هايى گوناگون به خود گرفته است. پادشاه كنعانى به احترام «شاليم» (خداى صلح) آن را «يُوْرشاليم» به معناى شهر صلح و آرامش خواند.
پيش از تصرف شهر به دست حضرت داود عليه السلام «يَبُوس» خوانده مى شد و داود عليه السلام آن را به «اورشليم» تغيير داد.4 «اور» در زبان سومرى و آرامى به معناى «شهر» است كه وارد زبان عبرى شده و با «شليم» به معناى مقدس، صلح و آرامش، روى هم رفته، معناى شهر مقدس، شهر صلح، سلامتى و آرامش را مى دهد.5
در تورات از اين شهر با نام ها و عناوينى چون: اريئيل6، شاليم7، يَبوس8، شهر يهودا 9، شهر خدا10، قريه پادشاه عظيم11 و شهر مقدس12 ياد شده است. روميان آن را «ايلياء» به معناى خانه مقدس يا خانه خدا13 و يهوديان «بيت هميقداش»14مى خواندند. نام ايلياء تا زمان ظهور اسلام معروف بود و به تدريج اسامى بيت المُقدّس، بيت المَقْدِس، قُدس، قدس شريف و مدينه مقدسه به آن اطلاق شد.15
قداست بیت المقدس
بيت المقدس به سبب حضور، تولد، زندگى يا دفن شمارى از پيامبران و شخصيت هاى بزرگ الهى در آن، از قبيل ابراهيم، يعقوب، داود، سليمان، مريم، عيسى عليهم‌السلام و پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله، همچنين وجود بسيارى از آثار، اماكن و بناهاى دينى و مقدس كهن در آن، از ارزش و قداست ويژه اى در نزد پيروان همه اديان ابراهيمى برخوردار است.16 صخره مقدس (مذبح اسماعيل، قبله موسى و بنى اسرائيل و جايگاه عروج پيامبر اسلام)17، قبةالصخره، هيكل سليمان، برج داود، ديوار ندبه، كليساى قيامت، مسجدالأقصى و قبة‌المعراج و ده‌ها اثر دينى و تاريخى ديگر از اين قبيل در آن است. بر اساس گزارش برخى منابع فقط آثار و اماكن اسلامى آن به بيش از 110 مورد مى رسد.18
حوادث فرودآمده!
بيت المقدس در طول تاريخ شاهد حوادث بسيارى بوده است. اين شهر بر اثر موقعيت جغرافيايى خاص، كه آن را شاهراه ارتباطى شرق و غرب قرار مىدهد و نيز به سبب سرسبزى و خرّمى، تنوع محصولات كشاورزى و برخوردارى از پيشينه تاريخى و تقدس دينى، همواره مورد توجه قدرت‌ها و شاهد لشكركشي هاى بسيارى بوده است، به گونه اى كه دو بار به طور كلى به دست مهاجمان ويران، 19 بار تجديد بنا و سه بار معبد آن بازسازى ومرمت شده است و 6 بار مردم آن مجبور به تغيير آيين و مذهب خود شده اند.18 كنعاني ها، حيتي ها، حويان، فريسيان، يبوسيان و فلسطيان از جمله اقوامى بودند كه قبل از هجوم قوم عبرانى در سرزمين فلسطين مى زيستند.20
حضرت داود عليه السلام در سال 1010 يا 1020 ق. م. با شكست يبوسيان شهر بيت المقدس را به تصرف خود درآورد و آن را مركز حكومت بنى اسرائيل قرار داد و به فرمان الهى بناى قدس، خانه خدا را آغاز كرد كه به دست حضرت سليمان تكميل شد. ساخت اين بناى باشكوه و عظيم، معروف به «هيكل سليمان» در سال 970 ق. م. پايان يافت. پس از سليمان، بلايا و مصائب فراوانى بر اورشليم وارد شد؛ آشوريان بارها به آن هجوم برده، آن را غارت كردند. سخت ترين و ويرانگرترين حمله به وسيله بخت نصر دوم (نبوكدنصر)، پادشاه بابل، در 586 يا 587 ق. م.صورت گرفت كه در جريان آن ديوارهاى دفاعى شهر به دست سپاه بابل تخريب و اورشليم پس از اشغال به كلى ويران شد و ساكنانش اسير و به بابل برده شدند.21 در اين حمله، صدقيا، حاكم اورشليم، اسير و كور شد و اشراف و بزرگان شهر كشته شدند.
قصر پادشاه و هيكل سليمان به آتش كشيده شد. ظروف و وسايل قيمتى معبد به تاراج رفت و تابوت عهد و نص تورات22 به كلى از ميان رفت. طبق روايت تورات، همه مردم شهر از جمله دانيال و عزرا، به غير از افراد فقير و بى چيز به بابل تبعيد شدند.23 با غلبه كوروش، پادشاه ايران بر بابلي ها در سال 538 ق. م. و بازگشت يهوديان اسير، بيت المقدس پس از 50 سال خرابى دوباره آباد شد. در 332 ق. م. اسكندر مقدونى با شكست امپراطورى ايران اين شهر را نيز فتح كرد. پس از اسكندر، بيت المقدس متناوباً زير سلطه بطالسه مصر و پادشاهان سلوكى بود. در سال 63 ق. م. روميان براى نخستين بار بر بيت المقدس مسلط شدند. در سال 70 م. و در پى شورش يهوديان بيت المقدس «تيتوس»، فرمانرواى روم، اين شهر را براى بار دوم با خاك يكسان كرد. هادريانوس در 132 م. بار ديگر بيت المقدس را بنا كرد و آن را «ايلياء كاپيتولينا» ناميد و از ورود يهوديان به اين شهر ممانعت كرد. در 312 م. با گرايش امپراطور كنستانتين به دين مسيح، كليساهاى متعدد از جمله كليساى قمامه (قيامت) در اين شهر ساخته شد. در سال 614 م. خسرو دوم شاه ايران، بيت المقدس را از دست روميان خارج كرد و يهوديان دوباره در آن ساكن شدند؛ ولى پس از اندكى در 629 م. امپراطور روم، هرقل (هراكليوس)، دوباره شهر را پس گرفت. بيت المقدس يا ايلياء همچنان در دست روميان بود تا اينكه در 637 م. به تصرف مسلمانان درآمد. امويان، عباسيان، طولونيان، أخشيديان، فاطميان و سلجوقيان به ترتيب بر اين شهر حكمرانى كردند. سال 1099 م. در نخستين جنگ صليبى، بيت المقدس، همراه با قتل و غارت وحشيانه، به دست صليبيان افتاد. در سال 1187 م. صلاح الدين ايوبى دوباره اين شهر مقدس را پس گرفت.
پاورقی
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
4. تاريخ اورشليم، ص 15- 16؛ الموسوعة الفلسطينيه، ج 3، ص 510.
5. ر. ك: دايرةالمعارف بستانى، ج 4، ص 623؛ قاموس كتاب مقدس، ص 118؛ تاريخ اورشليم، ص 15.
6. كتاب مقدس، اشعيا 29: 1.
7. همان، مزامير 76: 2.
8. همان، داوران 19: 10- 11.
9. همان، دوم تواريخ ايام 28: 25.
10. همان، مزامير 46: 4.
11. همان، 48: 2.
12. همان، نحميا 11: 19.
13. قاموس كتاب مقدس، ص 118؛ الانس الجليل، ج 1، ص 6.
14. تاريخ اورشليم، ص 16.
15. تاريخ اورشليم، ص 16.
16. ر. ك: معجم اللاهوت، ص 124؛ دانشنامه جهان اسلام، ج 5، ص 95؛ الانس الجليل، ج 1، ص 240- 239.
17. تاريخ اورشليم، ص 17؛ دايرةالمعارف تشيع، ج 3، ص 558؛ الموسوعة العربيه، ج 18، ص 86.
18. ر. ك: بيتالمقدس، ص 116- 164.
19. تاريخ اورشليم، ص 17.
20. همان، ص 25.
21. قاموس كتاب مقدس، ص 123؛ تاريخ اورشليم، ص 107.
22. كوروش كبير، ص 216.
23. كتاب مقدس، دو پادشاهان، 25: 11- 12.
ثبت دیدگاه